Skorpion cesarski Pandinus imperator

Skorpion cesarski (Pandinus imperator Koch, 1841) [link widoczny dla zalogowanych]

Pandinus imperator to najczęściej spotykany w domowych terrariach gatunek skorpiona. Nic dziwnego - ten wyjątkowo duży i piękny skorpion jest jednym z najłatwiejszych w hodowli i utrzymaniu. Osiąga nawet 20 cm długości (przeciętnie 12 - 17 cm) i wagę 20 - 30 g. Niekiedy wyrośnięte, ciężarne samice mogą ważyć około 50 g. Czarny, błyszczący kolor wpada czasami w ciemnoniebieski, brązowy lub zielonkawy odcień. Telson u młodych osobników jest biały, a z wiekiem staje się czerwono - brązowy. W dobrych warunkach zwierzęta te mogą dożyć 8 - 10 lat. Skorpion cesarski występuje w Zachodniej Afryce - Ghana, Gabon, Togo, Senegal, Sierra Leone, Kongo, Nigeria, Benin, Gwinea, Gwinea Bissau, Gwinea Równikowa, Kamerun, Liberia i Wybrzeże Kości Słoniowej. Zamieszkuje głównie lasy deszczowe, choć spotyka się go także na sawannach, gdzie kryje się zwykle w ciągu dnia w opuszczonych, lub też samodzielnie wykopanych norkach o głębokości dochodzącej nawet do 30 cm. Bardzo często taką kryjówkę zamieszkuje nie jeden, lecz kilka osobników. Aktywny głównie nocą i o zmierzchu, gdy poluje przyczajony u wejścia do swej norki. Jego łupem padają wszelkie zwierzęta które może pokonać.

Ciekawostki
Niestety, ze względu na bardzo duży popyt, populacja Skorpiona cesarskiego została w naturze zdziesiątkowana. Szacuje się, że tylko w latach 1995 - 1996 (wg danych IUCN/SSC Trade Program) z Zachodniej Afryki wyeksportowano co najmniej 100 000 zwierząt tego gatunku. Obecnie Pandinus imperator, wraz z P. dictator i P. gambiensis, podlegają Konwencji Waszyngtońskiej i wpisane zostały do II - go załącznika CITES. Mimo iż skorpion ten łatwo rozmnaża się w niewoli, to wciąż jednak wiele z oferowanych do sprzedaży osobników pochodzi z odłowu. Trafiają do nas głównie z Ghany i Togo. Pozostaje mieć nadzieję, że coraz większa ilość tych zwierząt rozmnażanych w hodowli, jak i coraz większa świadomość potencjalnych nabywców wpłynie na to, iż przemyt przestanie być opłacalny.

Terrarium
P. imperator, jako jeden z nielicznych gatunków może być trzymany w niewielkich grupach, choć i tu mogą się zdarzyć przypadki kanibalizmu. Oczywiście w przypadku jakichś poważniejszych konfliktów należy bezzwłocznie grupę rozdzielić. Minimalne wymiary terrarium dla niewielkiej grupy to 80x40x40 cm, natomiast dla pary wystarczy 60x30x30 cm. Oczywiście, im większe terrarium tym lepiej, jednak nie wolno z tą wielkością przesadzać bo na zbyt dużej powierzchni zwierzęta mogą mieć problem z upolowaniem pokarmu. Podłoże może stanowić warstwa torfu, piasku, ziemi, mchu, włókna kokosowego (tzw. torf kokosowy), vermiculitu lub mieszanka tych składników o grubości 8 - 15 cm, tak aby zapewnić skorpionom możliwość kopania norek. Jako dodatkowych kryjówek można użyć kawałków kory, skorupy orzecha kokosowego bądź ceramicznych doniczek. Nieodzowna jest również płytka miseczka z wodą. W przypadku młodych skorpionów należy wypełnić ją częściowo czystym piaskiem lub żwirkiem, by zapobiec utopieniu się maluchów. Kluczem do sukcesu w hodowli jest zapewnienie odpowiedniej wilgotności (75 - 90%) i temperatury (25 - 32°C, z niewielkimi nocnymi spadkami).
Osobiście stosuję taki oto sposób: Na dnie terrarium układam 5 W grzałkę akwarystyczną i wsypuję 3 - 4 centymetrową warstwę żwirku akwariowego. Zalewam to wodą, tak by grzałka była całkowicie zanurzona. Temperatura podłoża nie może być zbyt wysoka, dlatego przed położeniem następnej warstwy należy się upewnić, czy woda i żwir nie rozgrzeją się powyżej 25 - 28°C, w przeciwnym wypadku należy zastosować termostat. Na tak przygotowane dno kładę metalową bądź plastikową siatkę o bardzo drobnych oczkach, i dopiero teraz układam min. 8 cm warstwę właściwego podłoża. Zagrzebuję w nim kilka fragmentów ceramicznej doniczki, dzięki czemu jamki kopane przez skorpiona nie będą się zapadać. Podłoże powinno być wilgotne, ale w żadnym wypadku mokre! Rzecz jasna jest z tym trochę "zabawy" i trzeba dbać o uzupełnianie poziomu wody, lecz dzięki takiemu rozwiązaniu mogę sobie pozwolić np. na tygodniowy wyjazd nie martwiąc się, że zwierzęta się przesuszą. Nie wolno również przesadzać z nadmierną wentylacją, wszak 75 - 90% odnosi się do powietrza, nie podłoża. Jako oświetlenie i źródło ciepła można użyć żarówki, jednak o słabym świetle i małej mocy, tak by nie przegrzać zwierząt. Ważne jest, by zapewnić odpowiedni cykl dnia i nocy. Oświetlenie nie jest konieczne, gdy do terrarium dociera światło dzienne.

Żywienie
W hodowli podajemy świerszcze, karaczany, drewnojady, szarańczę, mysie noworodki itp. Należy zadbać o to, by dieta była jak najbardziej zróżnicowana. Częstotliwość karmienia należy dostosować do apetytu skorpiona. Nie należy się martwić gdy nasz podopieczny zrobi sobie długą przerwę w jedzeniu. Zdarzało mi się wiele razy, że dobrze nakarmiony kręgowcami dorosły skorpion pościł potem przez kilka miesięcy. Małym skorpionkom podajemy pokarm stosowny do ich wielkości. Przyjmuje się, że owady przeznaczone do skarmienia nie powinny przekraczać 1/3 wielkości takiego młodego skorpionka. Młode, które przebywają z matką, zwykle korzystają z "upolowanej" przez nią zdobyczy. W tym okresie nie powinno się wpuszczać do terrarium żywych świerszczy czy karaczanów, ale podawać je matce pęsetą. Nie można też zapomnieć o płytkiej miseczce z wodą, wypełnionej częściowo np. piaskiem.

Rozpoznawanie płci
Aby rozpoznać płeć należy porównać grzebienie (pectines) znajdujące się na spodniej stronie ciała, tuż za czwartą parą odnóży. Grzebienie te u samca są zwykle dłuższe i mają dłuższe zęby. Aby dokładnie przyjrzeć się pektynom można posłużyć się prostym sposobem: Skorpiona należy włożyć do niewielkiego pojemnika z przezroczystym dnem (doskonałe będzie np. pudełko po świerszczach), a następnie unieruchomić np. miękką gąbką. Teraz, po odwróceniu pojemniczka można dokładnie obejrzeć spód pajęczaka.

Rozród i wychów młodych
P. imperator należy do jednych z najłatwiej rozmnażających się w niewoli gatunków. Według różnych danych skorpiony te w naturze osiągają dojrzałość płciową w wieku 3 - 7 lat, jednak w hodowli, dobrze karmione i trzymane w idealnych warunkach mogą być gotowe do rozrodu już po pierwszym roku życia. Samica, po trwającej z reguły 7 - 9 miesięcy (a czasami nawet ponad rok) ciąży rodzi zwykle od 9 do 32 młodych. Te biało ubarwione maluchy do swej pierwszej wylinki nie pobierają pokarmu i przebywają stale z matką, noszone na jej grzbiecie. Nie powinno się ich oddzielać od samicy, nawet gdy zaczną już samodzielnie polować, gdyż jak dowiodło tego już parę przykładów, ich szanse na przeżycie gwałtownie wtedy maleją. Oczywiście, w sytuacji gdy samica zaczyna po kolei pożerać swoje młode (co może być spowodowane stresem, jednak zdarza się bardzo rzadko) należy je bezzwłocznie przenieść do osobnego terrarium. Jeśli natomiast samica zje jedno czy dwa najsłabsze młode i na tym poprzestanie, to jest to całkowicie naturalne zjawisko i nie powinno stanowić powodu do zmartwień.

Uwagi
Podczas wszelkich manipulacji w terrarium należy zachować ostrożność. Co prawda jad P. imperatora jest bardzo słaby i nie stanowi zagrożenia dla zdrowego człowieka, to jednak dla osoby uczulonej jego działanie może się okazać bardzo przykre w skutkach. Dorosłe Skorpiony cesarskie są z reguły bardzo łagodne i nie są skore do użycia jadu, jednak zaniepokojone mogą użyć swych potężnych szczypiec, zdolnych przeciąć skórę.
Pandinus imperator zdobywa w naszym kraju coraz większą popularność. Nie ma w tym nic dziwnego. To niekłopotliwy, piękny i fascynujący nocny myśliwy, a jego hodowla na pewno nie przysporzy nikomu większych problemów, dając za to wiele satysfakcji.
Opracowanie
Opracował Bartłomiej Gorzkowski na podstawie własnych doświadczeń oraz literatury:
Skorpiony - Ryszard Wiejski-Wolschendorf
SCORPIONS, keeping and breeding - Ann Webb
The Biology of Scorpions - Gary A. Polis
SCORPIONS 2001 - In memoriam Gary A. Polis. - Fet, Victor & Paul Selden